کربنات پتاس | Potassium Carbonate

نام های دیگر کربنات پتاسیم عبارت است از: Potash، PotCarb و Pearlash (خاکستر مروارید)، کربنات پتاس (carbonate of potash) ،نمک تارتار(salt of tartar).
فرمول شیمیایی کربنات پتاسیم (K2CO3) میباشد. شکل ظاهری این ماده به صورت پودر یا گرانولِ بدون بو و سفید رنگ است و طعم نمکی دارد. حلالیت کربنات پتاسیم در آب به میزان ۱۱۲ g/100 ml در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد و در دمای ۱۰۰ درجه به میزان ۱۵۶ g/100 ml است و در الکل و استون قابل حل نیست. فشار بخار آن بسیار پایین است، به صورتی که تعیین نقطه ذوب کربنات پتاسیم مشکل است. این ماده در دمای بالا تجزیه می شود. این ماده ظاهری خیس و آبکی دارد، یعنی خاصیت جذب رطوبت محیط را دارد. وقتی در اب حل می شود pH آب به شدت افزایش می یابد و قلیایی می شود. وجود یون کربنات موجب افزایش pH آب می شود. بنابراین آب حاوی کربنات پتاسیم باید قبل از تخلیه به محیط زیست، تعدیل pH شود.

تولید کربنات پتاسیم

در سال ۱۷۴۲ کربنات پتاسیم کشف شد در گذشته این ماده را با حرارت دادن پتاس (KOH) در کوره تولید می کردند.در اواخر قرن ۱۸برای پخت سریع نان ها استفاده می شد.امروزه کربنات پتاسیم با الکترولیز محلول کلریدپتاسیم به دست می اید بر اساس واکنش زیر ابتدا هیدروکسید پتاسیم و گاز کلر و هیدروژن تولید می شود.
KCL + 2 H2O → ۲ KOH + CL2 + H2
سپس KOH تولیدی با دی اکسید کربن واکنش می دهد وبه این ترتیب کربنات پتاسیم تولید می شود.
KOH + CO2 → K2CO3 + H2O
KOH وco2 تنها موادی هستند که با استفاده از آنها کربنات پتاسیم تولید می شود.

کاربرد کربنات پتاسیم

کربنات پتاسیم در صنایع گوناگون از جمله صنایع نساجی، شیشه سازی، غذایی، صنایع شوینده و بهداشتی، کود شیمیایی و ساخت مواد شیمیایی دیگر کاربرد دارد.

صنایع غذایی: پتاسیم موردنیاز در خوراک دام ها را می توان از این محصول تامین کرد. برای تولید کشمش نیز از کربنات پتاسیم خوراکی استفاده میشود.
صنایع شوینده و بهداشتی: همچنین افزودن کربنات پتاسیم منجر به کاهش سختی آب های سنگین حاوی کلسیم، منیزیم و سایر یون ها می شود که از این خاصیت در تولید صابون و شوینده ها می توان استفاده کرد به طوری که صابون هایی که در فرایند تولید انها از کربنات پتاسیم استفاده شده است ملایم تر از صابونی است که در انها از ترکیبات سدیم دار استفاده شده است.
صنایع کشاورزی: عنصر پتاسیم با نماد شیمیایی (K) یکی از ۱۷ ماده ضروری برای رشد وتکثیر گیاه است که برای تامین عنصر پتاسیم برای گیاهان از کربنات پتاسیم به عنوان کود استفاده می شود.این ماده باعث تقویت و استحکام ریشه و ساقه گیاهان می شود.و منجر به بهبود رشد گیاه و حفظ آب خاک می شود.

سایر کاربردهای کربنات پتاسیم به شرح زیر است:
* برای تولید رنگ و جوهر و …. استفاده می شود.
* در آزمایشگاه ها به عنوان منبع تامین پتاسیم مورد استفاده قرار میگیرد.
* در خاموش کننده های آتش در هر دو نوع مایع (آبی) و خشک در واقع برای خاموش کردن و جلوگیری از گسترش شعله های آتش با حرارت بالا از این ماده استفاده می شود.
* از ان به عنوان عامل خشک کن (به دلیل خاصیت جاذب بودن هوا) استفاده می شود که می تواند جایگزین مناسبی برای کلرید کلسیم و سولفات منیزیم می باشد. در حالیکه از این ماده نمی توان برای خشک کردن مواد اسیدی استفاده کرد.
* کربنات پتاسیم در ساخت پرتوهای کاتدی و لامپ تلویزیون نیز استفاده می شود.
* کربنات پتاسیم دی هیدراته یک الکترولیت خوب در باطری ها و سایر سیستم هایی است که بر اساس محلول الکترولیت کار می کنند و نسبت به هیدروکسید پتاسیم، گزینه ایمن تری می باشد.

نکات ایمنی :

کربنات پتاسیم برای پوست تحریک کننده است و در تماس به چشم آسیب های جدی به چشم وارد می کند این ماده غیر قابل اشتعال و غیر سمی است .

 البته این ماده در غلظت بالا موجب تحریک می شود، اما در غلظت های کم و متوسط برای سلامتی انسان ضرری ندارد